drkousoulos

Αγαπητοί γονείς, το συγκοπτικό επεισόδιο είναι μια ξαφνική, παροδική απώλεια της συνείδησης και του ορθοστατικού τόνου, που επανέρχεται μόνη της, χωρίς κάποια ιατρική παρέμβαση. Το περιστατικό μπορεί να προκαλέσει έντονο φόβο στο περιβάλλον και μπορεί να οδηγήσει και σε τραυματισμό του παιδιού. 

Είναι πολύ συχνό σύμπτωμα, καθώς σχεδόν το 25% των παιδιών θα εμφανίσουν κάποια στιγμή ως τα 18 έτη ένα συγκοπτικό επεισόδιο. Είναι πιο συχνό στους εφήβους, και στα κορίτσια. Αν συμβεί ένα πρώτο επεισόδιο, υπάρχει περίπου 60% πιθανότητα να ξανασυμβεί.  

Προκαλείται από προσωρινή μείωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο, και αυτό μπορεί να έχει πολλές αιτίες: 

Η πιο κοινή αιτία ειναι διαταραχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος, στην οποία οφείλεται το 69% περίπου των επεισοδίων. Σε αυτήν την ομάδα υπάγεται το παρασυμπαθητικοτονικό επεισόδιο, η ορθοστατική ταχυκαρδία και η ορθοστατική υπόταση.  Χαρακτηριστικό είναι ένα πρόδρομο αίσθημα, λίγο πριν την απώλεια συνείδησης (συνήθως ζάλη, ναυτία, διαταραχές όρασης όπως θολώτητα ή σκότωμα όρασης, εφίδρωση, αίσθημα ζέστης). Μετά ακολουθεί απώλεια συνείδησης, η οποία και διαρκεί λιγότερο από 1 λεπτό τυπικά. Η εμφάνιση σύντομων τιναγμάτων ή σπασμών είναι φυσιολογική και συχνή. Οι επιληπτικοί σπασμοί είναι διαφορετικοί (συνεχόμενοι, ρυθμικοί).Σε παιδιά κάτω των 5 ετών συχνά είναι τα επεισόδια κρατήματος αναπνοής που καταλήγουν σε απώλεια συνείδησης. Εκεί παίζει ένα ρόλο και τυχόν σιδηροπενία, αναιμία, κλπ. 

Μιά άλλη πολύ σημαντική αιτία συγκοπτικού επεισοδίου είναι τα καρδιολογικά αίτια (περίπου στο 4% των συγκοπτικών επεισοδίων). Είναι πολύ σοβαρά, και μπορεί να οφείλονται σε αρρυθμίες, διαταραχές της ανατομίας της καρδιάς ή νόσους του μυοκαρδίου. Συμπτώματα λίγο πριν το επεισόδιο μπορεί να είναι πόνος στο στήθος, ή αίσθημα παλμών. Συχνά συμβαίνει χωρίς πρόδρομα συμπτώματα, ξαφνικά δηλαδή. Αν συμβεί συγκοπτικό επεισόδιο κατά τη διάρκεια της άθλησης, ή ξαφνικά, χωρίς πρόδρομα συμπτώματα, ή σε μη όρθια θέση, ή αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου ή αιφνιδίου θανάτου σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών ή αγνώστου αιτίου θανάτου με ατυχήματα ή πνιγμό σε συγγενή πρώτου ή δευτέρου βαθμού , τότε πρέπει να γίνεται πλήρης παιδοκαρδιολογικός έλεγχος. Επίσης τότε απαγορεύεται η άθληση μέχρι να γίνει ο παιδοκαρδιολογικός έλεγχος.  

Άλλη αιτία, στο περίπου 3% των συγκοπτικών επεισοδίων είναι τα νευρολογικά αίτα, πχ επιληψία (παρατεταμένοι ρυθμικοί σπασμοί, παρατεταμένη περίοδος σύγχυσης μετά το επεισόδιο, η λεγόμενη μετακρισική περίοδος, επίσης πιθανόν μυοκλωνία ξαφνική πριν το επεισόδιο απώλειας συνείδησης ) ή ημικρανία βασικής αρτηρίας. Σπανιότερα είναι σύνδρομα όπως ναρκοληψία, ή και τα λεγόμενα λειτουργικά νευρολογικά συμπτώματα, στα πλαίσια ψυχοσωματικών διαταραχών.

Άλλα αίτια , στο περίπου 5% των συγκοπτικών επεισοδίων είναι παραλοιμώδη αίτια (συνήθως λόγω αφυδάτωσης και υποογκαιμίας λόγω πυρετού). Επίσης η αναιμία,η αιμόλυση ή και κάποια υπογλυκαιμία και ηλεκτρολυτικές διαταραχές, η έντονη έκθεση στον ήλιο, η χρήση αλκοόλ, η χρήση ουσιών, πιθανή κύηση κλπ. 

Περίπου στο 18% των παιδιών δεν βρίσκεται κάποιο σαφές αίτιο συγκοπτικού επεισοδίου, παρά τον ενδελεχή έλεγχο. 

Οι συστάσεις τις περισσότερες φορές είναι (αφού το παιδί εξεταστεί από ιατρό) : 

Καρδιολογικός και αιματολογικός έλεγχος. 

Αύξηση της λήψης υγρών.

Τακτική άσκηση (και μυική ενδυνάμωση). 

Αποφυγή διουρητικών όπως καφεϊνούχα και αλκοόλ. Υγιεινή ύπνου. Τακτική λήψη πρωϊνού. 

Συνίσταται αργή και όχι απότομη έγερση από τη καθιστή/ ξαπλωτή στην όρθια θέση. Π.χ. το πρωί μετά το ξύπνημα, να κάθεται πρώτα καθιστό το παιδί, να πίνει λίγο νερό, και μετά να σηκώνεται.

Το βράδυ κάποιες φορές, στα αγόρια να προτιμάται η ούρηση να γίνεται σε καθιστή θέση, ώστε να αποφεύγεται η πιθανή ζάλη σε όρθια θέση.

Σε περίπτωση ζάλης, να κάθεται ή καλύτερα να ξαπλώνει με τα πόδια ψηλότερα, πχ στηριζόμενα σε ορθή γωνία σε μια καρέκλα. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, τότε να γίνονται ασκήσεις συμπίεσης των γαστροκνημίων με σήκωμα εναλλάξ στις γάμπες σε όρθια θέση, ή με σταύρωμα των χεριών και ποδιών και σφίξιμο αυτών σε καθιστή θέση.

Σε περίπτωση απώλειας συνείδησης, να προτιμάται η ύπτια θέση και να σηκώνονται τα πόδια ψηλά. ΜΗΝ βάζετε δάκτυλα στο στόμα, μην προσπαθείτε να ανοίξετε με βία το στόμα του παιδιού, μπορεί να συμβεί τραυματισμός. Επίσης μην το ταρακουνάτε και μην το σηκώνετε όρθιο σε λιπόθυμη κατάσταση, καθώς αυτό παρατείνει το επεισόδιο. Αν έχει φάει, και βγάζει από το στόμα υγρά, γυρίστε το παιδί σε πλαϊνή θέση ασφαλείας ώστε να αποφευχθεί τυχόν εισρόφηση.  

Εάν συμβούν σπασμοί παρατεταμένοι , προσπαθήστε να τραβήξετε ένα βίντεο με όλο το σώμα του παιδιού για 10 δευτερόλεπτα (συμπεριλαμβανομένων των οφθαλμών, των χεριών και των ποδιών).

Η λήψη προφυλακτικών φαρμάκων σε παιδιατρικούς ασθενείς δεν έχει δείξει σαφή αποτελεσματικότητα (σε ενήλικες δίδονται ωστόσο). 

Συνεπώς, τα συγκοπτικά επεισόδια σε παιδιά είναι συχνό φαινόμενο και έχει πολλά αίτια, από καλοήθη έως πιο επικίνδυνα. Ένα πλήρες ιστορικό και ιατρική εξέταση καθώς και στοχευμένες εξετάσεις είναι ουσιώδη για τη διερεύνηση της αιτίας τους, ώστε και να μην ξεφύγουν πιθανόν σοβαρές αιτίες του φαινομένου, και να αποφευχθούν υπερβολικές εξετάσεις που πιθανόν δεν έχουν ένδειξη. 

Χωλότητα βάδισης νευρολογικής αιτιολογίας,

16ο ετήσιο Παιδιατρικό Συνέδριο, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Ομιλία στο 20ο Πανελλήνιο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Παιδιατρικής, Αμφιθέατρο Κολλεγίου Αθηνών, 31 Μαρτίου 2024.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την ομιλία μου για τις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και σχετικά με την εκτίμηση, την παραπομπή και την επιστροφή στις αθλητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, μίλησε ο παιδίατρος – παιδονευρολόγος κ. Λ. Κουσουλός, κατά τη διάρκεια του 9ου Ετήσιου Προγράμματος Συνεχιζόμενης Ιατρικής Επιμόρφωσης 2022-2023 που διοργάνωσε το Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Πολλοί γονείς ζουν τη δυσάρεστη εμπειρία, το παιδί, στο πλαίσιο κάποιας λοίμωξης, να ξυπνάει το βράδυ και να τρέμει έντονα χωρίς να ανταποκρίνεται στις προσπάθειές τους να το ξυπνήσουν. Εκεί εγείρεται το ερώτημα εάν πρόκειται για πυρετικούς σπασμούς, για σπασμούς επιληπτικής φύσεως επί εδάφους πυρετού, για ρίγος ή για παραϋπνία. 

Ρίγος: Σε περίπτωση ρίγους το παιδί έχει συνήθως κλειστά τα μάτια, και τρέμει γενικευμένα με ένα τρέμουλο (τρόμο) υψίσυχνο, σταθερής συχνότητας (αν και μπορεί ο τρόμος να έρχεται και να φεύγει). Το παιδί μπορεί να μην αντιδρά στην προσπάθεια να το ξυπνήσουν. Σε περίπτωση ρίγους ανεβαίνει ο πυρετός και τρέμουν οι μύες ώστε να παραχθεί θερμότητα, οπότε βοηθάει να σκεπάσουμε καλά το παιδί ώστε να ενισχύσουμε την παραγωγή θερμότητας. Δεν το ξεσκεπάζουμε σε αυτή τη φάση. Όταν σταματήσει το ρίγος, τότε μετράμε τη θερμοκρασία, διότι τότε έχει φτάσει στην κορύφωση του ο πυρετός. Στη συνέχεια χορηγούμε αντιπυρετικά οπότε και το ξεσκεπάζουμε για να αποβληθεί η θερμοκρασία με επαφή, ακτινοβολία και εφίδρωση, και δεν κάνουμε μπάνιο, κομπρέσες κλπ. 

Πυρετικός σπασμός: Ο πυρετικός σπασμός από την άλλη είναι πιο θορυβώδες φαινόμενο, τα μάτια του παιδιού είναι ανοιχτά, και οι σπασμοί είναι εξελισσόμενοι, δηλαδή συνήθως η συχνότητα των σπασμών σταδιακά αυξάνεται και μετά σιγά σιγά μειώνεται. Οι σπασμοί τότε δεν είναι υψίσυχνο τρέμουλο σαν στο ρίγος, αλλά συνήθως πιο έντονοι, σαν τινάγματα (τονικοκλονικοί ), πιο σπάνια σαν διαρκές τέντωμα (τονικοί), ή ακόμα πιο σπάνια και χωρίς καθόλου κινήσεις, μόνο με ανοιχτά μάτια και χωρίς αντίδραση σε ερεθίσματα. Οι περισσότεροι πυρετικοί σπασμοί περνάνε μόνοι τους, ωστόσο εάν διαρκέσουν πάνω από 3 έως 5 λεπτά χρειάζεται να χορηγηθεί το επείγον φάρμακο διάσωσης, γιατί υπάρχει αυξημένη πιθανότητα μετατροπής σε επιληπτικό status δηλαδή σπασμός που διαρκεί πάνω από 30 λεπτά, το οποίο είναι επικίνδυνο για μακροπρόθεσμες συνέπειες. Όταν περάσει ο πυρετικός σπασμός το παιδί είναι υπνηλικό και θέλει να κοιμηθεί. Αφού περάσει ο πυρετικός σπασμός, μετράμε τον πυρετό και δίνουμε αντιπυρετικά . Επίσης επικοινωνούμε με τον παιδίατρο μας, διότι το παιδί πρέπει να εκτιμηθεί μήπως υπάρχει η σπάνια περίπτωση να έχει μία λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος π.χ. μηνιγγίτιδα. 

Παραϋπνίες: Πολλά παιδιά, ανεξάρτητα από την ύπαρξη πυρετού, κάνουνε τις λεγόμενες παραϋπνίες, που υπάγονται στις διαταραχές ύπνου. Δηλαδή ξυπνάνε ξαφνικά, συνήθως στο πρώτο μισό του ύπνου, είναι συγχυτικά, πολλές φορές είναι πολύ τρομαγμένα και κάνουν βίαιες κινήσεις στο κρεβάτι τους ή μπορεί και να σηκωθούν και από το κρεβάτι (υπνοβασία). Δεν έχουν επαφή με το περιβάλλον τις περισσότερες φορές και δεν θυμούνται το περιστατικό όταν ερωτηθούν μετά το πέρας του επεισοδίου. Οι παραϋπνίες δεν έχουν τα μονόμορφα κινητικά φαινόμενα που έχει το ρίγος ή οι πυρετικοί σπασμοί, δηλαδή τον υψίσυχνο τρόμο ή τις τονικοκλονικές κινήσεις, αλλά είναι πιο πολύπλοκες κινήσεις. Στις παραϋπνίες δεν προσπαθούμε να ξυπνήσουμε το παιδί, καθώς αυτό επιδεινώνει την κατάσταση, αλλά το ηρεμούμε και το βοηθάμε να ξανακοιμηθεί. 

Eπιληπτικός σπασμός: Τονίζεται ότι ο επιληπτικός σπασμός μπορεί να εκδηλωθεί σε έδαφος πυρετού. Στην περίπτωση αυτή ο πυρετός δρα ως ενισχυτικός παράγοντας. Τότε ονομάζεται σπασμός επί εδάφους πυρετού. Επιληπτικός σπασμός συμβαίνει όταν έχουμε παιδιά με μία προδιάθεση για επιληψία. Η αρχική  αντιμετώπιση είναι ακριβώς η ίδια όπως και στον πυρετικό σπασμό. Η περαιτέρω διάγνωση γίνεται με βάση τα ευρήματα του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος, της μαγνητικής εγκεφάλου, κλπ. 

Όταν υπάρχουν αμφιβολίες για τη φύση του παροξυσμικού περιστατικού , συνίσταται η λήψη ενός σύντομου βίντεο πχ 20 δευτερολέπτων, που να συμπεριλαμβάνει τα χέρια, τα πόδια και τα μάτια του παιδιού. 

Αυτονόητο είναι ότι πάντα σε τυχόν αμφιβολία ή ανησυχία, πρέπει να ακολουθεί επικοινωνία με τον θεράποντα παιδίατρο, ο οποίος και θα δώσει περαιτέρω οδηγίες.